Όταν κάποιος σκεφθεί να σπουδάσει στις ΗΠΑ, το μόνο πράγμα για το οποίο έχει να νοιαστεί λιγότερο είναι το πανεπιστήμιο. Αυτό ίσως οφείλεται είτε στο ότι τα αμερικανικά πανεπιστήμια θεωρούνται γενικώς υψηλού επιπέδου, οι δε κανόνες τους κοινοί και απλοί (παρακολουθώ, διαβάζω, περνάω), είτε στο ότι το σχετικά άγνωστο της αμερικανικής ζωής μας προκαλεί περισσότερη έγνοια, καθώς η εικόνα πού έχουμε (κυρίως από αφηγήσεις ή τον κινηματογράφο) μας κάνει να περιμένουμε μια κοινωνία πιο βίαιη, πιο ακριβή και πιο πολυμορφική από αυτή που έχουμε ζήσει. Μια κοινωνία που δικαιούμαστε να θεωρούμε… διαφορετική.

Τώρα, εδώ πού τα λέμε, πράγματι θα βρεθεί κανείς μπροστά σε ένα, γοητευτικό κατά τα άλλα, αλαλούμ, αφού παρ’ όλες τις επιφανειακές ομοιότητες του κοινού νομίσματος, του ομοσπονδιακού συντάγματος και της κοινής επίσημης γλώσσας, η αχανής εδαφική ποικιλία των ΗΠΑ συντηρεί επίσης ένα μείγμα κοινωνικών, οικονομικών, φυλετικών, ακόμη και θρησκευτικών διαφορών. Η έκταση της χώρας είναι ένα μέγεθος αφάνταστο για το μέτρο που έχουμε βιώσει στον τόπο μας, σε βαθμό που είναι δύσκολο να χαρακτηρίζει ως ενιαίο το κράτος που περιβάλλει.

Για να πάει κανείς από τη Νέα Υόρκη στο Λος Άντζελες θα περάσει ζώνες αλλαγής ώρας, θα περάσει από πολιτείες με δική τους αστυνομία, δικούς τους, διαφορετικούς τοπικούς νόμους, δική τους διαφορετική διοικητική δομή και ανθρώπους διαφορετικής νοοτροπίας, με διαφορετικές συνήθειες και διαφορετική κουλτούρα. Όλα αυτά λοιπόν δημιουργούν στον ενδιαφερόμενο την έγνοια ότι, ενδεχομένως, θα δυσκολευτεί να προσαρμοστεί σε τόσες πολλές ιδιαιτερότητες. Δεν είναι αλήθεια. Για κάποιον παράξενο λόγο, σχεδόν αμέσως μόλις πατήσει κανείς το πόδι του στο αμερικανικό έδαφος αισθάνεται σαν στο σπίτι του. Δεν είναι τυχαίο ότι τα 40 εκατομμύρια πληθυσμού της εποχής του εμφυλίου (1860) είχαν κιόλας φθάσει τα 100 εκατομμύρια στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου σε μια έξαρση υποδοχής των μεταναστευτικών ρευμάτων. Αυτή η εύκολη και γρήγορη «αμερικανοποίηση» διαφορετικών εθνοτήτων, ουσιαστικά, δεν σταμάτησε ποτέ να λειτουργεί.

Το μεγάλο και ίσως απρόσμενο επίτευγμα των Ηνωμένων Πολιτειών είναι η σύνθεση μιας κοινωνίας στην οποία πολύ εύκολα μπορούν να ενταχθούν ακόμη και τα πλέον ετερόκλιτα εθνικά, φυλετικά, ακόμη και θρησκευτικά στοιχεία. Το πιο αξιοπρόσεκτο δε είναι ότι η σύνθεση αυτή, τελικά, παράγει έναν ιδιότυπο και μάλιστα εθνοπρεπή πατριωτισμό που εντυπωσιάζει.